Napoleon in lockdown

13-01-2022

Meer dan 7000 kilometer van huis, op een onherbergzaam en solitair gelegen eiland, onder voortdurende bewaking. Zo leefde Napoleon de laatste zes jaar van zijn leven. Afgesloten van alles dat hem lief was.
Sint Helena was weliswaar Engels koloniaal gebied, maar het was in die dagen toch gebruikelijker dat overwonnen staatshoofden een wat dichterbij gelegen onderkomen werd aangeboden, gewoon in Engeland meestal. In dit geval was de Britse angst zo enorm dat men dat niet aandurfde.

Wij kennen de macht van het geschreven woord maar al te goed, in deze tijd van polarisatie en pandemie. Er wordt zoveel geschreven, soms weet je niet wat waar en wat niet waar is.
In Napoleons tijd leerden wereldleiders de pers te bespelen. De Engelsen waren er goed in. Niet zonder reden, want ze zagen met grote schrik wat er in Frankrijk gebeurde. De Franse Revolutie zette de oude machtsverhoudingen op zijn kop. Het ‘ancien régime’ moest wijken voor een ander soort bestuur, waarin het volk een stem kreeg. Daar moesten de Britten niet aan denken! De schrik sloeg om in woede en vechtlust zodra bleek dat een zekere Napoleon erin slaagde om op de brokstukken van de revolutie een stabiele regering op te bouwen, met een degelijk wetboek, een ambtenarij en allerlei plannen waar het volk daadwerkelijk van profiteerde.
De Engelsen schilderden Napoleon af als een klein mannetje (hij had daarentegen een volstrekt normale lichaamslengte), miskenden hem in zijn titels en noemden hem geringschattend Boney. In Britse spotprenten zien we Napoleon als een grote schurk worden afgeschilderd. Tot zeven maal toe organiseerde Engeland een coalitie van Europese mogendheden om Napoleon te val te brengen. Bij de zevende keer lukte dat: Napoleon verloor de Slag bij Waterloo.

En nog steeds bestaat de Britse stemmingmakerij. Ze spreken over de ‘Napoleontische oorlogen’, waar ‘Oorlogen van de Coalitie tegen Napoleontisch Frankrijk toch echt correcter zou zijn. Nog altijd krijgen ze een melancholieke glans in de ogen als het woord Waterloo valt; dat was hun grote victorie – Waterloo is geen veldslag; het is een instituut.
En nog steeds kun je serieuze onderzoekers zinnen horen uitspreken als: “Napoleon ontsnapte aan zijn verbanning en marcheerde richting Brussel om de geallieerde legers aan te vallen” of “Europa rekende eindelijk af met de man die hen jarenlang onder de knoet hield met zijn veldslagen en expansiedrang”, die gewoon pertinent onjuist zijn.

Om een indruk te krijgen van de turbulente machtsverschuivingen die zich gedurende deze bizarre periode in de geschiedenis voordeden kun je op YouTube de animatie ‘The French Revolution and Napoleonic Wars: Every Week’ bekijken.

Het leven in lockdown viel Napoleon zwaar. Na zijn dood verrichtten de Engelsen een autopsie op zijn lichaam waaruit bleek dat hij een maagaandoening had, waarschijnlijk kanker. Maar ze namen ook de gelegenheid te baat om hem definitief te ontmannen. Zijn genitaliën werden als trofee naar Engeland gestuurd. Napoleon werd vervolgens wel netjes begraven, maar een grafsteen met opschrift mocht er niet komen.
Negentien jaar later slaagden de Fransen erin om de kist naar huis te brengen. In Parijs werd Napoleon onder grote belangstelling bijgezet in de soldatenkathedraal. Precies zoals Napoleon zelf had gewenst: “Leg mijn gebeente te rusten aan de oevers van de Seine, temidden van het Franse volk dat ik zoveel heb liefgehad”.

Het leven in lockdown is geen pretje, daar weten we alles van, al hoeven wij er niet eens voor naar een eiland in de oceaan. Hoe graag zouden we jullie weer zien, in Museumpark Archeon en op onze tentoonstelling Napoleon, Lang Leve de Keizer (t/m 27 maart)