Spanning rond het speelbord

31-08-2021

Lange donkere avonden worden gezellig als je er wat leuks van maakt, dat is al eeuwen zo. Rond het begin van de jaartelling kwamen bordspellen naar onze streken. Er ontstonden allerlei varianten. De Romeinse traditie ging uit van twee precies gelijkwaardige spelers, maar de Noordelijke volken vonden een verschillende uitgangspositie eigenlijk veel spannender. Het spel Hnefetafl is hier een voorbeeld van. De ene speler heeft een koning met zijn wacht; de tegenspeler heeft een boevenbende die het op de koning heeft gemunt. De boeven zijn in de meerderheid, maar de wacht van de koning is slim.

Het molenspel, het schaakspel en tabula, dat is een voorloper van backgammon, werden ook geliefde spellen. De oorsprong van dat type spel lag in het Midden-Oosten. Het draaide om een combinatie van strategie en geluk. Tabula werd met dobbelstenen gespeeld, wat de geluksfactor vergrootte en… de kans op ruzie. Om deze reden werden dobbelspelen in de latere middeleeuwen in steden verboden. De talloze piepkleine dobbelstenen die bij archeologische opgravingen zijn aangetroffen bewijzen overigens dat niet iedereen zich aan dat verbod hield.

Zeer beroemde speelstukken zijn de 79 twaalfde-eeuwse schaakstukken die op het Schotse eiland Lewis zijn gevonden. Ze zijn gesneden uit walrusivoor en walvistand in een nieuwe Noordelijke stijl. Oorspronkelijk was de loper bijvoorbeeld een olifant, maar bij de Lewis-schaakstukken is de loper een bisschop.