Juryrapport Archeon Thea Beckmanprijs 2015

Juryrapport Thea Beckman-prijs 2015

Bij de toekenning van de Thea Beckmanprijs wordt onderscheid gemaakt tussen twee leeftijdsdoelgroepen, die om en om bekroond worden. Voor de Thea Beckmanprijs 2015 selecteerde de jury oorspronkelijk Nederlandstalige historische jeugdboeken voor lezers vanaf 12 jaar. Daarbij is gekeken naar titels die sinds medio 2013, de laatste keer dat de prijs voor deze doelgroep uitgereikt is, zijn verschenen. Daaruit is een longlist van twaalf titels en vervolgens een shortlist van zes titels opgesteld.

De zes boeken die uiteindelijk zijn genomineerd, bieden stuk voor stuk mooie en meeslepende historische verhalen, goed verteld en naar het oordeel van de jury aantrekkelijk voor de doelgroep. Onder de criteria die de jury heeft toegepast, is een gelijkwaardige rol weggelegd voor literaire kwaliteit en historische zeggingskracht. De overtuigingskracht waarmee het verhaal historisch is ingebed, weegt - zoals elk jaar - zwaar mee in de beoordeling.

De jury constateert met blijdschap dat als het om goede historische jeugdboeken gaat, de suprematie van de twintigste eeuw wat begint af te nemen ten gunste van de vroegere perioden van de geschiedenis. Ook is het verheugend dat meer en meer historische jeugdboeken worden opgenomen in 'Eenvoudig lezen'-series, zodat geschiedenis bereikbaar wordt voor een steeds bredere doelgroep.

In de eerste twee genomineerde boeken wordt de lezer teruggevoerd naar de zeventiende eeuw; in twee zeer verschillende maar onverminderd spannende verhalen wordt een venster geopend op respectievelijk de VOC en Baruch de Spinoza. Het derde boek legt een relatie tussen hedendaagse jongeren en de tijd van Aletta Jacobs. De laatste drie genomineerde titels spelen in de twintigste eeuw. Van de Eerste Wereldoorlog wordt de lezer via het Engeland van eind jaren twintig meegenomen naar de Tweede Wereldoorlog en de nasleep daarvan: een eeuw vol grote gebeurtenissen en belangrijke ontwikkelingen.

De zes genomineerde boeken zijn, in chronologische volgorde van hun thematiek:

Rob Ruggenberg - De Boogschutter van Hirado

Reyer wordt door zijn vader naar Hirado gestuurd, een koopmanseiland voor de kust van Japan. Hij gaat er aan de slag als leerling-VOC-koopman. Onderweg op de overtocht geeft een piraat aan Reyer een brief mee die hij moet afleveren in Japan. Niemand mag er van weten! Op Hirado ontmoet Reyer het meisje Sakura, dochter van een uitgerangeerde samoerai. Haar vader wil dat ze trouwt met een hoge VOC-koopman zodat ze bij de achterlijke Hollanders kan spioneren. Maar tussen Sakura en Reyer is het liefde op het eerste gezicht. Hoe kunnen zij samen zijn? En wat staat er in de geheime brief? Voor Reyer het weet, zit hij diep in de problemen. 

De jury is bijzonder gecharmeerd van de vaart en het plezier dat rasverteller Rob Ruggenberg in deze uitstekend gedocumenteerde jeugdroman ten beste geeft.

De animatie bij De boogschutter van Hirado is gemaakt door Daan van Beek.

Marco Kunst - Kroonsz

In het Amsterdam van 1670 werkt de vader van Wessel, de gerespecteerde arts Zacharias Kroonsz, aan een waanzinnige uitvinding die alle wetten van de Kerk, de natuur en het leven zelf tart. Wessel raakt er meer bij betrokken dan hem lief is. Honderden jaren later, ergens in Nederland in 2013 ontmoet Pink dezelfde mysterieuze Wessel. Wat een rare jongen! Wat wil hij van haar? Als ze daar achter komt, is het al te laat.

De jury is onder de indruk van de wijze waarop Marco Kunst via de – letterlijk – ongelooflijke avonturen in deze roman de lezer op filosofische wijze over het leven zelf laat nadenken.

De animatie bij Kroonsz is gemaakt door Frederike Scheffer.

Caja Cazemier & Martine Letterie - Keerzijde

Het leven van de 16-jarige Berber in 2013 verandert drastisch als ze van Friesland naar Amsterdam verhuist. Ze heeft moeite met de losse moraal van vriendinnen daar als het om seks gaat. En ze schrijft een werkstuk over Aletta Jacobs.

De 14-jarige Ypkje leeft zo’n 120 jaar eerder, ze krijgt een betrekking als dienstmeisje en raakt zwanger van de baas. Ze wordt naar Amsterdam gestuurd waar Aletta Jacobs zich over haar ontfermt. In deze roman kruisen deze twee levens elkaar.

De jury vindt de manier waarop Caja Cazemier en Martine Letterie jongeren laten zien dat ze in hun vraagstukken en worstelingen in historisch perspectief niet alleen staan, zeer geslaagd.

De animatie bij Keerzijde is gemaakt door Esmée van Loon.

Hans Kuyper - Achter de draad

De jonge Mars woont min of meer alleen in een boerderij aan de grens met België, ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Over die grens worden allerlei spullen gesmokkeld, waarbij de boerderij een goede uitvalsbasis blijkt. Maar dat smokkelen wordt steeds moeilijker in oorlogstijden, zeker als de Duitsers de  'dodendraad' aanleggen; een hek onder stroom langs de grens. Dan moet Mars iets heel erg kostbaars terugsmokkelen naar België, met gevaar voor eigen leven.

De jury is zeer te spreken over de manier waarop Hans Kuyper een bij velen onbekende episode uit de recente geschiedenis, het verhaal over de ‘dodendraad’, tot leven wekt.  

De animatie bij Achter de draad is gemaakt door Anon Banken

Rindert Kromhout - April is de wreedste maand

De tweede roman uit de trilogie over de Bloomsbury groep, een groep kunstenaars uit het Engeland van het begin van de 20e eeuw, vertelt over de verdwijning van Virginia Woolf in maart 1941. Neef Quentin Bell vertelt het verhaal (net als in deel 1, Soldaten huilen niet). Terwijl de zoektocht naar Virginia voortduurt, vertelt Quentin ook het verhaal van zijn zus Angelica. Zij heeft de jeugd bij de vrijgevochten kunstenaars beduidend anders beleefd dan hij.

Rindert Kromhout is er volgens de jury opnieuw uitstekend in geslaagd om de bijzondere leefgemeenschap van de Bloomsburygroep en hun kunstopvattingen voor jongeren inzichtelijk te maken.  

De animatie bij April is de wreedste maand is gemaakt door Annigje Peters.

Wilma Geldof - Elke dag een druppel gif

Maarten groeit op in Haarlem, zijn vader is fervent aanhanger van de NSB. Daarmee wordt de elfjarige Maarten behoorlijk gepest als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt. Gelukkig wordt hij aangenomen op een 'Reichsschule' in Limburg, een Hitlerschool. Maarten is er erg gelukkig. Maar dan verliest Hitler de oorlog en begint de ellende voor Maarten pas echt. Na de oorlog krijgt hij een relatie met Hanne, die fel anti-nazi is. En hij moet zijn jeugd en zijn relatie met zijn vader onder ogen zien.

De jury heeft veel respect voor de wijze waarop Wilma Geldof het verhaal over een NSB-jongen en zijn worstelingen – waarmee ze via haar persoonlijke geschiedenis verbonden is – gestalte geeft.   

De animatie bij Elke dag een druppel gif is gemaakt door Marieke Kraanen.

[bekendmaking winnaar van de jeugdjury]

Voordat zij bekendmaakt wie de Thea Beckmanprijs 2015 wint, wil de jury haar dank uitspreken aan de studenten van de Willem de Kooningacademie die bij de genomineerde titels een animatie hebben gemaakt.

Ook een hartelijk woord van dank aan de jongeren die samen met jurylid Henne van Beveren de genomineerde titels hebben gelezen, en – geheel onafhankelijk van onze jury – tot een eigen oordeel zijn gekomen.

Tevens een dankwoord voor de schrijvers van de Ronde tafel die het historische kinderboek op handen dragen en dit weekend de kinderen in het Archeon kennis laten maken met hun passie.

Tot slot spreken we onze dank uit aan het Archeon zelf – een voor deze prijs zeer passende locatie waar de geschiedenis als vanzelf tot leven komt – dat ook dit jaar weer op uitstekende wijze voor, in- en aankleding van de prijsuitreiking zorg heeft gedragen. En dan nu het moment der waarheid. De jury heeft gekozen voor een bijzonder trefzeker geschreven boek over wat lange tijd een taboe-onderwerp is geweest. De auteur is erin geslaagd een gelaagd verhaal te vertellen over twee zeer verschillende hoofdpersonen, met wie je je allebei als vanzelf kunt identificeren. Het is een verhaal dat zeer dichtbij komt, sterker nog, dat onder de huid gaat zitten.

De jury heeft besloten de Thea Beckmanprijs 2015 toe te kennen aan de prachtige jeugdroman Elke dag een druppel gif van Wilma Geldof.

De jury, Henne van Beveren (kinderboekwinkel Silvester, Zoetermeer) Liselotte Dessauvagie (zelfstandig leesbevorderaar) Hubert Slings (stichting entoen.nu, voorzitter) Monique Veldman (Archeon) Moniek Warmer (Ontwikkelaar van educatieve culturele projecten en Stichting Jaap ter Haar)

De Thea Beckmanprijs is mede tot stand gekomen met medewerking en hulp van: De schrijvers van de Ronde Tafel, Stichting Entoen.nu, Kinderboekwinkel Silvester Zoetermeer, Boekenwinkel Haasbeek Alphen aan den Rijn, Stichting Jaap ter Haar, Warmer educatie, Zelfstandig Leesbevorderaar, Willem de Kooning Academie, Event & Co, Bloemsierkunst Lemkes Alphen aan dern Rijn, Gemeente Alphen aan den Rijn, jury van de Thea Beckmanprijs en Archeon.