De kokarde van Napoleon

10-01-2022

Op Napoleons hoed zit zo’n leuk rondje, in de kleuren van de Franse vlag. Het is een kokarde, een rozet van zijde waarmee je in die dagen toonde waar je loyaliteit lag. Kokardes werden al heel lang gebruikt, maar in de revolutiedagen kregen ze een politieke lading. Napoleon liet hiermee zien dat hij de grondbeginselen van de revolutie trouw bleef: vrijheid, gelijkheid, broederschap. Het woord kokarde, cocarde in het Frans, komt van coq, haan. Misschien was de rozet oorspronkelijk een toefje hanenveren?

De eerste revolutionairen droegen een blauw-rode kokarde. Dat waren de kleuren van Parijs. Ze toonden zich daarmee als burgers en tegelijkertijd als nieuwe gezagsdragers van de stad. Vervolgens werd wit toegevoegd. Dat was voorheen de kleur van de koning maar nu werd het de kleur van de natie.
Kokardes werden heel veel gedragen, door burgers en soldaten. Militairen droegen ze op hun uniform. Hoge officieren hadden luxe uitvoeringen, van zijde met zilver in plaats van wit.

De Franse driekleur

Het nieuwe Frankrijk kreeg ook een nieuwe vlag. De kleuren werden ontleend aan de kokarde. Zo zie je maar: waar een klein ding groot kan worden! Grappig weetje: de oorspronkelijke donkerblauwe kleur werd door de eeuwen heen steeds lichter, afgestemd op het blauw van de vlaggen van andere landen. President Macron stelde in het Napoleonjaar 2021 weer de oude donkerblauwe kleur in.

De kleurvolgorde op kokardes lag overigens niet vast. Eén gegeven was er: het hart was nooit rood, misschien om de gelijkenis met een schietschijf te vermijden. De kokarde van de revolutietijd was, van het midden naar buiten, wit-rood-blauw, of met een veelvoud aan strepen in die kleuren. Tijdens de regimes van Directoire, Consulaat en Napoleons keizerrijk was hij meestal blauw-rood-wit, zoals ook op het portret van de jonge generaal Bonaparte. (Kijk: de witte zijde is er wel een beetje vergeeld!) Napoleon droeg later echter zelf vooral: wit-blauw-rood. Na 1812 werd de meest voorkomende volgorde blauw-wit-rood, gelijk aan de vlag; behalve bij de keizer, die bleef trouw aan de variant met het witte hart.

Over de hoed van Napoleon (en nog meer) kom je veel aan de weet op onze tentoonstelling Napoleon, Lang Leve de Keizer (t/m 27 maart 2021). Nu helaas nog even dicht wegens de lockdown, maar daarna verwelkomen we je graag… misschien wel met zo’n leuke zelfgemaakte kokarde op je muts!

Zelf maken

Kokardes maken je blij. Ze versieren je feestje, en zijn een leuk accessoire op je muts, tas of pols. Je kunt ze van allerlei materialen maken, in vele stijlen en maten. Hou het heel strak en formeel, of juist bohemien, vintage. Met oude zijden lapjes, rafelige jeans, kantjes en bandjes of zelfs oude kranten. Wij namen de Franse kleuren, maar uiteraard kun je ze in alle kleuren van de regenboog maken. Het is heel simpel: Een lange strook met naald en draad vlak langs een lange zijde door rijgen, het draadje strak samenknopen, klaar.

Zorg dat je strook zo lang is dat de buitenrand de cirkelomtrek kan vormen (oja πr²: de bandbreedte in het kwadraat maal 3,14). De kleuren kun je er van te voren op schilderen of je werkt met verschillende laagjes, van smal naar breed. Vroeger werden kokardes ook wel gemaakt van band dat al gestreept was, lekker makkelijk.